Formalistyczna krytyka sztuki od dawna uważana jest za istotne podejście do rozumienia sztuki. Jej historyczne korzenie sięgają XVIII i XIX wieku, okresu znaczących zmian w świecie sztuki. W ramach tej wszechstronnej eksploracji zagłębimy się w historyczne korzenie i rozwój formalistycznej krytyki sztuki, jej podstawy teoretyczne i wpływ na szersze perspektywy historyczne w krytyce sztuki.
Wiek XVIII i XIX: ustawienie sceny
W XVIII wieku w świecie sztuki nastąpiła zmiana paradygmatu. Przed tym okresem na sztukę postrzegano przede wszystkim przez pryzmat narracji religijnych, mitologicznych i historycznych. Jednak wraz z nastaniem Oświecenia i rewolucji przemysłowej coraz większy nacisk kładziono na rozum, obserwację empiryczną i naukowe podejście do zrozumienia świata.
Krytyka artystyczna zaczęła ewoluować od podejścia opartego głównie na interpretacji i narracji do podejścia bardziej analitycznego i formalistycznego. Zmiana ta znalazła odzwierciedlenie w pismach wpływowych postaci, takich jak Johann Joachim Winckelmann, historyk sztuki, często uważany za ojca krytyki artystycznej. Nacisk Winckelmanna na formalne walory sztuki starożytnej Grecji i celebracja jej estetycznej doskonałości położyły podwaliny pod formalistyczną krytykę sztuki.
Powstanie formalizmu
Formalistyczna krytyka sztuki zyskała na popularności w XX wieku, szczególnie dzięki pionierskim pracom rosyjskich formalistów, którzy starali się oddzielić sztukę od jej zewnętrznych, kontekstualnych znaczeń i analizować ją wyłącznie pod kątem jej właściwości formalnych. Myśliciele tacy jak Wiktor Szkłowski i Roman Jakobson podkreślali znaczenie defamiliaryzacji i znaczenie formy nad treścią, torując w ten sposób drogę nowemu rodzajowi krytyki artystycznej, która skupiała się na wewnętrznych elementach artystycznych, takich jak linia, kolor i kompozycja.
Ruchowi temu towarzyszyły także w sztukach wizualnych artyści tacy jak Wassily Kandinsky i Kazimierz Malewicz, którzy badali nieodłączny potencjał ekspresyjny formy i koloru, kładąc podwaliny pod sztukę abstrakcyjną.
Formalistyczna teoria i praktyka
Formalistyczna krytyka sztuki opiera się na przekonaniu, że istota sztuki tkwi w jej walorach formalnych. Podejście to stara się analizować sztukę w sposób czysto wizualny i strukturalny, niezależnie od jej kontekstu historycznego, kulturowego czy społecznego. Zwolennicy formalizmu argumentują, że nieodłączne cechy sztuki - takie jak linia, kształt i faktura - mają ogromne znaczenie przy określaniu jej wartości estetycznej i powinny być głównym przedmiotem krytycznych dociekań.
Krytycy formalistyczni często wnikliwie czytają dzieła sztuki, zwracając szczególną uwagę na elementy formalne i techniki kompozytorskie. To analityczne podejście ma na celu ujawnienie nieodłącznych znaczeń i emocji przekazywanych poprzez formę, rzucając wyzwanie widzom, aby zaangażowali się w sztukę na poziomie czysto zmysłowym i percepcyjnym.
Wpływ i dziedzictwo
Dziedzictwo formalistycznej krytyki sztuki jest znaczące w szerszej historycznej perspektywie krytyki sztuki. Wywołało to ciągłe debaty na temat względnego znaczenia formy w stosunku do treści, roli subiektywności w interpretacji i natury doświadczenia estetycznego.
Co więcej, zasady formalistyczne przeniknęły różne ruchy artystyczne i nadal wpływają na krytykę sztuki współczesnej. Choć sztywne trzymanie się elementów formalnych było krytykowane za przeoczenie kontekstualnych i społeczno-politycznych wymiarów sztuki, formalistyczna krytyka artystyczna pozostaje istotnym i trwałym elementem dyskursu wokół sztuki i jej interpretacji.
Wniosek
Podsumowując, historycznych korzeni formalistycznej krytyki sztuki można doszukiwać się w kluczowych zmianach w teorii i praktyce sztuki w XVIII i XIX wieku. Jej ewolucja i wpływ w dalszym ciągu kształtują szersze perspektywy historyczne w krytyce sztuki, stymulując ciągły dialog na temat natury sztuki, znaczenia formy i różnych interpretacji doświadczenia estetycznego. Zrozumienie historycznych korzeni formalistycznej krytyki artystycznej wzbogaca naszą ocenę jej trwałego znaczenia w obszarze krytyki artystycznej jako całości.